राजबिराज नगरपालिका प्रदेश २ को एक महत्वपूर्ण शहरी क्षेत्र हो, तर यहाँ सार्वजनिक पूर्वाधारको चरम अभाव अझै हट्न सकेको छैन। सार्वजनिक शौचालय नहुनु यसको ज्वलन्त उदाहरण हो। नगरको भीडभाडयुक्त क्षेत्र, बजार, कार्यालय तथा विद्यालय वरपर शौचालयको व्यवस्था नभएकाले सर्वसाधारण—विशेषगरी महिला, बालबालिका र ज्येष्ठ नागरिक—दिनहुँ ठूलो समस्याको सामना गरिरहेका छन्।
शौचालय नहुनु केवल असुविधा मात्र होइन, यो मानव अधिकार, मर्यादा र स्वास्थ्यसँग प्रत्यक्ष जोडिएको विषय हो। महिलाहरूलाई महिनावारीका समयमा झन् धेरै अप्ठ्यारो पर्ने गरेको छ भने वृद्धवृद्धा तथा बिरामीहरूमाझ यो समस्या झनै चर्किएको छ। पुरुषहरू समेत बाध्यतावश जथाभावी दिशा–पिसाब फेर्न बाध्य छन्, जसले गर्दा नगरको वातावरण दुर्गन्धित र अशोभनीय बन्दै गएको छ।
जनप्रतिनिधिहरूले चुनावमा पूर्वाधार विकासका ठूला सपना देखाए पनि व्यवहारमा ती सपना अझै भाषणमै सीमित भएका छन्। जनस्वास्थ्य, सरसफाइ र वातावरणीय सन्तुलनजस्तो आधारभूत विषयमा समेत स्थानीय सरकारको उपेक्षा दुर्भाग्यपूर्ण छ।
समस्या समाधानका केही सुझावहरू:
सार्वजनिक शौचालयको निर्माण: राजबिराजको प्रमुख चोक, बसपार्क, बजार क्षेत्र, अस्पताल र विद्यालय वरपर तुरुन्तै सार्वजनिक शौचालय निर्माण गर्न आवश्यक छ।
स्वास्थ्य र सरसफाइमा लगानी: नगरपालिकाले बजेटमा प्राथमिकताका साथ सरसफाइ सम्बन्धी पूर्वाधार निर्माणमा लगानी गर्नुपर्छ।
सञ्चालन र मर्मत: बनाइएका शौचालय नियमित सरसफाइ र मर्मत हुने गरी स्थानीय समिति वा निजी निकायसँग साझेदारीमा सञ्चालन गरिनुपर्छ।
सजगता कार्यक्रम: जनतालाई स्वच्छता र सार्वजनिक सम्पत्तिको संरक्षणमा सहभागी गराउन जनचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गरिनु पर्छ।
राजबिराज अब नगरको स्वरूपमा परिवर्तन हुँदैछ, तर यसको आधारभूत संरचना अझै परम्परागत छ। सार्वजनिक शौचालयको अभावको विषयले हामीलाई नगर विकास केवल सडकमै सिमित नभई सामाजिक संरचनामा पनि समानान्तर हुनुपर्छ भन्ने सन्देश दिन्छ। अब प्रश्न भाषणको होइन, व्यवहारको हो।
स्थानीय सरकार, सरोकारवाला निकाय र जनसमुदाय मिलेर यो समस्याको दीर्घकालीन समाधान खोज्नु आजको आवश्यकता हो।
सार्वजनिक शौचालयको अभाव
